زهره کامران آزاد
دبیرکانون کارافرینی استان فارس
رییس کارگروه تخصصی بانوان کارافرین فارس
دﻧﻴﺎی اﻣﺮوز ﻛﻪ در آن زندگی میﻛﻨﻴﻢ، ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻋﺼﺮ ﺧﻼﻗﻴﺖ، ﻧﻮآوری و کارآفرینی ، ﻧﺎﻣﻴﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ در اﻳﻦ ﻋﺼﺮ اﺑﺪاع و ﺧﻠﻖ ﻣﺤﺼﻮﻻت و ﺧﺪﻣﺎت ﻣﻴﺴﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﮕﺮ ﺗﻮﺳﻂ اﻓﺮاد ﻛﺎرآﻓﺮﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﻼﻗﻴﺖ ﺧﻮد دﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﻮآوری زده و ﺑﺎ اﻳﺠﺎد ﺗﺤﻮل در ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎ و ﺑﺎ ﺗﺎﺳﻴﺲ ﺷﺮﻛﺖ ﻫﺎی ﻧﻮ اﻳﻦ اﻣﺮ را ﻣﺤﻘﻖ ﻣﻲ ﺳﺎزﻧﺪ اﻫﻤﻴﺖ و ﻧﻘﺶ ﺧﻼﻗﻴﺖ، ﻧﻮآوری و ﻛﺎرآﻓﺮﻳﻨﻲ ﺑﻪ ﺣﺪی اﺳﺖ ﻛﻪ زﻧﺪﮔﻲ و ﺗﻤﺪن اﻧﺴﺎن ﺑﺪون آن ﻫﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻮر ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ و اﻫﻤﻴﺖ ﻛﺎرآﻓﺮﻳﻨﻲ و ﺳﺎﺑﻘﻪ درﺧﺸﺎن ﻛﺎرآﻓﺮﻳﻨﺎن در ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺴﻴﺎری از ﻛﺸﻮرﻫﺎ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﻜﻼت اﻗﺘﺼﺎدی زﻳﺎدی ﻛﻪ ﻛﺸﻮر ﻣﺎ ﺑﺎ آن ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﻮده و دﺳﺖ ﻳﺎری از ﻫﺮ ﺳﻮﻳﻲ ﻣﻲ ﻃﻠﺒﺪ، ﺗﺮوﻳﺞ و اﺷﺎﻋﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻛﺎرآﻓﺮﻳﻨﻲ، ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻢ ﺧﻼﻗﻴﺖ و ﻧﻮآوری در ﻛﺎرآﻓﺮﻳﻨﻲ و ﻣﻬﻢ ﺗﺮ از ﻫﻤﻪ ﺗﺮﺑﻴﺖ اﻓﺮاد ﺑﻪ وﻳﮋه ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻛﺮدﮔﺎن ﻧﻮآور و ﻛﺎرآﻓﺮﻳﻦ ﺑﺮای اﻳﺠﺎد ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎی ﻛﺎر آﻓﺮﻳﻦ در ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑــﻪ ﺧﺼﻮص ﺟﻮاﻣﻊ درﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﺮان از اﻫﻤﻴﺖ و ﺿﺮورت ﺣﻴﺎﺗﻲ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ. اﻓﺮاد ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻛﺎرﻫﺎی ﺧﻼق زده و ﺗﻜﻨﻴﻚ ﻫﺎی ﺧﻼﻗﻴﺖ را در ﺧﻮد ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺒﺮﻧﺪ؟ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻳﺪه ﻫﺎ و ﻧﻈﺮات ﺑﺪﻳﻊ و ﺧﻼﻗﺎﻧﻪ اﺷﺎن را ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻋﻤﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ؟ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ دﻳﮕﺮا ن ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻗﺮار ﻛﻨﻨﺪ؟ و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﺧﻮد را ﺑﻔﺮوﺷﻨﺪ.
خلاقیت: خلاقیت فرایند ایجادی نو و مفید است. ﻛﻠﻤﻪ ﺧﻼﻗﻴﺖ ﻣﻌﻨﻲ و ﻣﻔﻬﻮم ﺑﺴﻴﺎر ﮔﺴﺘﺮده و ﮔﻴﺞ ﻛﻨﻨﺪه ای دارد. ﺧﻼﻗﻴﺖ ﻳﺎ آفرینش گری ﺑﺮﮔﺮداﻧﻲ از واژه “Creativity” و ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺧﻠﻖ ﻛﺮدن اﺳﺖ .از دﻳﺪﮔﺎه روان ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ، ﺧﻼﻗﻴﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﭘﺪﻳﺪ آوردن ﭼﻴﺰی از ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ای ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد اﺳﺖ .ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ، ﺧﻼﻗﻴﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻢ ﻳﺎ زﻳﺎد ﻛﺮدن ﻳﻚ ﭘﺪﻳﺪه و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ دادن و ﻳﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛﺮدن آن ﺑﺎ سایر پدیده ها، اشیا است. ﺧﻼﻗﻴﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺧﻠﻖ ﻛﺮدن ﭼﻴﺰی ﺗﺎزه و ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ای ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻣﻔﻴﺪ که ﻣﻮﺟﺐ ﺣﻞ ﻳﻚ ﻣﺴﺄﻟﻪ، ﺳﺆال ﻳﺎ ﻧﻴﺎز ﻋﻠﻤﻲ، ﺻﻨﻌﺘﻲ و ﻳﺎ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻲشود.
اﺟﺰای اصلی خلاقیت:
1:ﻣﻬﺎرت ﻫﺎی ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ: داﻧﺶ و ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع، ﺣﻘﺎﻳﻖ، اﺻﻮل و ﻧﻈﺮﻳﺎت در آن موضوع می ﺑﺎﺷﺪ.
2::مهارت های خلاقیت: اﻳﻦ ﻣﻬﺎرت ﻫﺎ ﺑﺎ ﺷﻜﺴﺘﻦ ﻗﺎﻟﺐ ﻫﺎی ﺧﺸﻚ ذﻫﻨﻲ، ﻣﻬﺎرت ﻫﺎی ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ را در راه ﺟﺪﻳﺪی ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ ﮔﻴﺮد، ﻳﻌﻨﻲ از ﻣﻬﺎرت ﻫﺎی ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺟﺪﻳﺪی اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﺪ .ﻣﻬﺎرت ﻫﺎی ﺧﻼﻗﻴﺖ ﺑﺎ ارزش ﻫﺎی ﻓﻜﺮی زﻳﺮ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ -1 ﺷﻜﺴﺘﻦ ﻋﺎدت ﻫﺎ -2 ﺑﻪ ﺗﻌﻮﻳﻖ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻗﻀﺎوت ﻫﺎ و ارزﻳﺎﺑﻲ -3 درک ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﭘﻴﭽﻴﺪه و درﮔﻴﺮ ﺷﺪن ﺑﺎ آن -4 ﻣﺘﻔﺎوت دﻳﺪن مسائل و مشاهده امور به شیوه تازهدای که قبلا به آن توجه کافی نشده است -5 وﺳﻌﺖ ﻓﻜﺮ و ﺑﺮﻗﺮاری ارﺗﺒﺎط ﻣﻴﺎن اﻳﺪه ﻫﺎی متفاوت.
3: انگیزه: ﻳﻜﻲ از ﻋﻨﺎﺻﺮ اﺻﻠﻲ و ﺷﺎﻳﺪ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﺟﺰء اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﺳﺖ .اﻧﺴﺎن ﺑﺪون انگیزه ﺑﻴﺮوﻧﻲ و دروﻧﻲ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻛﺎر ﺧﻼﻗﺎﻧﻪ انجام دهد. اگر انگیزه درونی باشد کار برای افراد لذت بخش و جالب خواهد بود.
ﺗﻜﻨﻴﻚ ﻫﺎی ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺧﻼﻗﻴﺖ و ﻧﻮآوری:
خلاقیت و نوآوری اﻣﺮی اﺳﺖ ﻛﻪ ﻟﺰوم آن داﺋﻤﺎ ﺳﺎزﻣﺎن احساس میشود .ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ، ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻬﺎدﻳﻨﻪ ﺷﻮد و ﺟﺰء ﻛﺎر و فرهنگ سازمان گردد. صاحبان کسب و کار باید بدانند که یکی از اهداف مهم در آموزش در محیط متغیر و پرتلاطم کنونی آموختن شیوه های خلاقیت و نوآوری است. برای اینکه خلاقیت و نوآوری در سازمان ایجاد و پرورش یابد بایستس فنون و تکنیک هایی رعایت گردد. در ادامه به چند نمونه از مهم ترین تکنیک ها اشاره میگردد.
طوفان ذهنی: طوفان ذهنی شیوه ای برای خلق سریع ایده هاست. هدف از جلسات طوفان ذهنی ارائه ایده های مختلف در مورد یک موضوع خاص با راهنمایی و هدایت یک نفر است. رهبر گروه از اعضا میخواهد تا ایده های خود را در مورد موضوع مطرح شده بیان کنند. هدف اصلی این گونه جلسات ایجاد جوی زنده و خلاق است که در آن ایده های زیادی خلق شود.
الگوبرداری از طبیعت: ﻳﻜﻲ از ﺗﻜﻨﻴﻚ ﻫﺎی ﺧﻼﻗﻴﺖ و ﻧﻮآوری ﻛﻪ در اﺑﺪاﻋﺎت ﻓﻨﻲ ﻛﺎرﺑﺮد ﮔﺴﺘﺮده و ﻣﻮﻓﻘﻲ داﺷﺘﻪ ﺗﻜﻨﻴﻚ ﺗﻘﻠﻴﺪ و اﻟﮕﻮﺑﺮداری از ﻃﺒﻴﻌﺖ اﺳﺖ. .ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰی ﻫﺎی راﻳﺎﻧﻪ و ﻣﻮﺿﻮع ﻫﻮش ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﻫﻤﻪ ﺑﺎ اﻟﮕﻮﺑﺮداری و ﺗﻘﻠﻴﺪ از ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎی ﻣﻐﺰ آدﻣﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﻧﺪ و روند ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ای اﺳﺖ ﻛﻪ در آﻳﻨﺪه ﺑﺎ اداﻣﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر ﻓﻨﻮن و اﺑﺰارﻫﺎی ﺑﺪﻳﻊ و ﺟﺪﻳﺪی ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ شد.
گروه های کانونی: در گروه های کانونی معمولا از 5 تا 10 نفر که آشنایی و تخصص بیشتری نسبت به موضوع دارند برای بحث دعوت میگردد. گروه های کانونی برای اهداف مختلفی تشکیل میشود اما میتوان برای خلق ایده های جدید از این جلسات بهره گرفت. به طور مثال یک رستوران گروه کانونی تشکیل میدهد و ده نفر از مشتریان اصلی خود را دعوت میکند و از آنها میپرسد در رستوران ما چه چیزی را دوست ندارید؟ و ….پاسخ و پیشنهادات این گروه میتواند در بهبود عملکرد کسب و کار و ایجاد ایده های خلاق کمک کند.
پژوهش میدانی: پژوهش میدانی شیوه جمع آوری اطلاعات از نمونه ای از افراد است. پژوهش میدانی را میتوان از طریق تلفن، نامه، اینترنت یا حضوری انجام داد. اثربخش ترین شیوه های اجرای این نوع پژوهش انتخاب نمونه های تصادفی است.تحقیق نظرخواهی ایده های جدید در کسب و کار، خدمات و محصولات خلق میکنند زیرا در این گونه تحقیق ها سوال های مشخصی پرسیده میشود و جواب های خاصی نیز دریافت میگردد.
فنون دیگر: صاحبان کسب و کار برای خلق ایده از فنون متنوع دیگری نیز استفاده میکنند برخی شرکت ها هیاتهای راهنمای مشتری ایجاد میکند که میتواند به طور منظم در مورد مسائل، خواسته ها و نیازهای مشتریان با آنها بحث و گفتگو کند و به ایده های جدید برسد.
برخی دیگر از شرکت ها پژوهش های انسان شناسی همچون پژوهش هایی در مورد زندگی روزمره افراد انجام میدهد. فن دیگری برای خلق ایده ، اجرای برنامه های پیشنهادها یا ایده برای کارکنان است. ویژگی های مهم در برنامه های پیشنهادی موفق، پردازش سریع پیشنهادها، بازخورد کیفی دادن، عکس العمل مناسب به ایده ها و ارائه پاداش و انگیزه مالی است.
اهمیت خلاقیت در کارآفرینی: کلید موفقیت کارافرینی یافتن روش های خلاقانه ای است که با به کارگیری تکنولوژی های جدید یا بازاریابی بهتر، سریع تر و کم هزینه تر کالاهای جدید، نیازهای جامعه را به نحو احسن برآورده سازد. این به معنای تولید کالا و ارائه خدمات موجود با هزینه های کمتر یا ارتقا کیفیت آنها و یا به معنای ایجاد بازارهایی برای کالاهای جدید است.
در دﻧﻴﺎی اﻣﺮوز، ﻧﻮآوری ﺑﺮای ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺷﺮﻛﺖ ﻫﺎ ﺣﻴﺎﺗﻲ اﺳﺖ و اﻓﺮاد ﺧﻼق و ﻧﻮآور ﻛﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻮآوری ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮای ﺷﺮﻛﺖ ﻫﺎ ﻣﺜﻞ ﺷﺎﻫﺮگ حیاتی ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﺻﻮرت ﻗﻄﻊ ﺷﺪن آن ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ زوال و ﻧﺎﺑﻮدی ﻫﺴﺘﻨﺪ زﻳﺮا رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎد ﺟﻬﺎﻧﻲ، ﺗﻘﺎﺿﺎی ﻣﺤﺪود و ﻋﺮﺿﻪ ﻓﺮاون، ﻣﻴﺰان رﻗﺎﺑﺖ را داغ ﺗﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ .ﻛﺎرآﻓﺮﻳﻨﺎن ﺧﻼﻗﻴﺖ و ﻧﻮآوری را ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺳﺎﺧﺖار ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﻣﻨﻈﻢ ﺑﻪ ﻧﻴﺎز ﻫﺎ و ﻓﺮﺻﺖ ﻫﺎی ﺑﺎزار ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ.
موﺿﻮع ﻛﺎرآﻓﺮﻳﻨﻲ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎﺧﻼﻗﻴﺖ و ﻧﻮآوری ﻫﻤﺮاه و ﻋﺠﻴﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ .ﺑﻪ ﻃﻮری ﻛﻪ ﺧﻼﻗﻴﺖ و ﻛﺎرآﻓﺮﻳﻨﻲ آن ﭼﻨﺎن ﻻزم و ﻣﻠﺰوم ﻳﻜﺪﻳﮕﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﺎرآﻓﺮﻳﻨﻲ ﺑﺪون ﺧﻼﻗﻴﺖ و ﻧﻮآوری ﺣﺎﺻﻠﻲ ﻧﺪارد.
ﻛﺎرآﻓﺮﻳﻦ، ﻧﻮآور و ﭘﺪﻳﺪآورﻧﺪه ﻓﻨﺎوری ﻫﺎی ﺗﺎزه اﺳﺖ و ﻣﻔﻬﻮم ﻧﻮآوری و ﺗﺎزﮔﻲ ﺟﺰء ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻛﺎرآﻓﺮﻳﻨﻲ اﺳﺖ. ﻛﺎرآﻓﺮﻳﻨﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ اﻳﺪه ﻧﻮ ﺑﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﻳﺎ ﺧﺪﻣﺖ اﺳﺖ که ازﻧﺘﺎﻳﺞ آن میﺗﻮان به اﻓﺰاﻳﺶ بهره وری ، اﻳﺠﺎد ﺛﺮوت، رﻓﺎه و اﺷﺘﻐﺎلزایی اﺷﺎره ﻧﻤﻮد و ﻛﺎرآﻓﺮﻳﻦ ﻓﺮدی اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻓﺮﺻﺖ را در ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ و ﺑﺎ ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮی ﺗﻔﻜﺮ ﺧﻼق آن را ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﻧﻮ و ﺟﺪﻳﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ .